Vị kỹ sư, kiến trúc sư, doanh nhân Gustave Eiffel chủ yếu được biết đến với công trình tháp Eiffel đóng góp vào cảnh quan thành phố Paris. Những cây cầu, mái vòm, nhà ga và những công trình khác nữa có bàn tay thiết kế của ông đều để lại ảnh hưởng lâu dài tới những dự án thiết kế sau này. Chúng tồn tại như minh chứng trường tồn cho tính cách mạng của thiết kế trong thế kỷ 19.

Gustave Eiffel

(Ảnh: Benjamin Staudinger)

Xây dựng tại không gian xanh Champ de Mar trải dài trên quận thứ 7 của thành phố Paris, tháp Eiffel chắc chắn là một trong những công trình mang tính biểu tượng lớn nhất của thời kỳ hiện đại. Một tòa tháp có các thanh sắt đan vào nhau như mạng lưới, các vòm trang trí trải rộng và đường cong mềm mại của bốn dầm đỡ xếp đối xứng tạo nên tính hài hòa thanh nhã của tổng thể cảnh quan xung quanh. Về kiệt tác của mình, ông Gustave Eiffel từng nói:

“Liệu người ta có thể nghĩ rằng vì chúng ta là kỹ sư, vẻ đẹp không làm chúng ta bận tâm hay chúng ta không cố gắng xây dựng những cấu trúc đẹp, cũng như vững chắc và lâu dài? Phải chăng những chức năng cơ bản nhất của sức mạnh luôn phải đi cùng với những điều kiện bất thành văn của tính hài hòa?…Hơn nữa, luôn có một cái gì đó hấp dẫn, một sức quyến rũ đặc biệt từ những điều lý thuyết nghệ thuật thông thường không chạm tới.”

Mặc dù có một số người đã thay đổi quan điểm sau khi tháp Eiffel hoàn thành, rất nhiều người vẫn cho rằng một kim tự tháp bằng sắt trông cực kì chướng mắt. Với những bản vẽ ban đầu do Maurice Koechlin và Emile Nouguier từ Compagnie des Establissement Eiffel (công ty do Gustave thành lập và phát triển) phác thảo, chính Gustave ban đầu cũng cảm thấy không hứng thú. Tuy nhiên sau những bổ sung, ông Gustave Eiffel đã đăng ký bản quyền cho bản thiết kế và đưa nó tham dự cuộc thi để chọn ra thiết kế chính thức cho lối vào World Expo. Cuộc bỏ phiếu đã nhất trí, kết quả là tháp Eiffel được xây dựng trong vòng 2 năm sau đó, chính thức hoàn thành năm 1889.

Bản vẽ thiết kế tháp Eiffel

Tháp Eiffel và những nền móng đầu tiên, năm 1887

Quá trình xây dựng tháp Eiffel (Nguồn: Archdaily và Pinterest)

Công trình tháp Eiffel là một cuộc cách mạng trong việc sử dụng sắt và đinh tán, phá vỡ quy luật kiến trúc xây dựng sử dụng nề đã thống trị các thành phố trong thời kỳ này. Tòa tháp có chiều cao đáng kinh ngạc lên tới 300m – cao nhất thế giới tại thời điểm xây dựng và duy trì  kỷ lục trong 40 năm. Tòa tháp đã suýt bị đưa ra phá hủy vào năm 1909, người ta đã phải gắn thêm vào đỉnh một ăng-ten radio, một chức năng ngoài việc chỉ làm cổng chào để có thể bảo tồn công trình. Không thể phủ nhận đây là một kiệt tác vĩ đại, thế nhưng độ nổi tiếng của nó còn hơn cả Gustave Eiffel, làm lu mờ đi các thành tựu khác của ông.

Chân dung Gustave Eiffel (nguồn: Pinterest)

Gustave Eiffel sinh ra vào năm 1832 tại Dijon, miền đông nước Pháp. Sau khi theo học tại trường École Polytechnique và École Centrale des Arts et Manufactures, ông bắt đầu sự nghiệp kiến trúc áp dụng kim loại, tập trung vào xây dựng cầu đường. Ông đã hoàn thành dự án lớn đầu tiên của mình – cây cầu đường sắt tại Bordeaux, cũng như một số công trình nhỏ khác trước khi thành lập công ty riêng của mình với tư cách một kỹ sư độc lập vào năm 1865.

Hình ảnh cây cầu Bordeaux năm 1861 (nguồn: Pinterest)

Vào cuối những năm 1860 đến giữa những năm 1880, các thiết kế chính của Gustave Eiffel bao gồm: Phòng trưng bày các máy móc cho Triển lãm Paris năm 1867, cây cầu vòm bằng thép dài 162m bắc qua sông Douro ở Oporto (Bồ Đào Nha), mái vòm cho đài quan sát thiên văn ở Nice (Pháp), ga xe lửa Budapest và phần khung kim loại cho Tượng Nữ thần Tự do ở New York (Mỹ). Tại Việt Nam, những dấu ấn của ông được thể hiện qua các công trình nổi tiếng như Cầu Tràng Tiền ở Huế và Nhà bưu điện Sài Gòn ở Hồ Chí Minh.

Cây cầu bắc qua sông Douro (nguồn: Pinterest)

Thiết kế bên ngoài và trong mái vòm đài thiên văn Nice (nguồn: Côte d’Azur Observatory)

Ga xe lửa Budapest (nguồn: Pinterest)

Cầu Tràng Tiền trước đây được gọi với cái tên Clemenceau (nguồn: Pinterest)

Bưu điện Sài Gòn (ảnh: Dan)

Bức tượng Nữ thần là thành tựu đáng chú ý thứ hai của ông với nhiệm vụ hoàn thiện phần thiết kế cốt lõi khi nhà thiết kế ban đầu là Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc đột ngột qua đời vào năm 1879. Ủy ban đã chọn Gustave Eiffel vì sự hiểu biết phi thường của ông về áp suất gió. Bức tượng đã được lên kế hoạch và xây dựng tại Paris và sau đó được tháo rời để gửi đến Mỹ, nơi người ta đã xây sẵn phần đế cho Nữ thần Tự do.

Thiết kế phần khung sắt cho Tượng Nữ thần Tự do (nguồn: Pinterest)

Dù vị kỹ sư tài hoa không ngừng nỗ lực, thật quá khó để vượt qua cái bóng của tháp Eiffel. Thành tựu cuối cùng về mặt kỹ thuật của Gustave là khi ông được ký hợp đồng thiết kế các chốt của kênh đào Panama. Thế nhưng đã xảy ra bê bối về tài chính và chính khi Công ty Kênh đào Panama của Pháp ngừng thanh toán lãi vào năm 1888. Với tiếng tăm lừng lẫy, Eiffel sau đó tiếp tục gây chú ý với lĩnh vực khí động học – một chủ đề mà ông đã trở nên quen thuộc trong quá trình xây dựng tháp Eiffel.

Công trình kênh đào Panama (ảnh: VTV)

Trong phòng thí nghiệm của mình bên ngoài Paris, Eiffel đã xây dựng đường hầm gió đầu tiên. Các thí nghiệm của ông có ảnh hưởng lớn đến các phi công sau này, trong đó có thể kể đến anh em nhà Wright. Trong những năm cuối đời, ông tập trung vào ngành khí tượng học, một lĩnh vực mà ông nghiên cứu chuyên sâu trước khi qua đời vào năm 1923.

Di sản của Gustave Eiffel không chỉ hiện hữu tại trên 20 quốc gia mà còn có thể nhìn thấy qua những tiến bộ vượt bậc của khoa học và kiến trúc chịu ảnh hưởng từ ông. Tháp Eiffel của ông đã trở thành biểu tượng cho cách mà một thành phố có thể tạo được dấu ấn đặc trưng chỉ nhờ một công trình duy nhất, và thiết kế của nó đã truyền cảm hứng cho tất cả các tòa nhà chọc trời về sau.

Nguồn: Ashui