KTS Trần Đình Quyền là lớp đàn anh của tôi ở Đại học Kiến trúc Sài Gòn. Anh là một KTS tiên phong trong lãnh vực thiết kế BV tại Việt Nam,

Anh sinh năm 1932 tại Huế, tốt nghiệp Đại học Kiến trúc Sài Gòn năm 1960. Sau hai năm được tuyển chọn đi Mỹ tham quan ngành kiến trúc BV, được nhận học tại Trường Đại học danh tiếng Colombia ở New York. Anh theo học chuyên ngành thiết kế BV, lấy bằng Thạc sĩ ở Hoa Kỳ năm 1964. Khi về nước, anh đã công tác 10 năm cho Bộ Y tế.

Anh bắt tay vào lập các đồ án thiết kế mới và đồ án nâng cấp cải tạo, mở rộng nhiều công trình BV như BV Vì Dân (nay là Thống Nhất), BV Nhân Dân Gia Định, Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, các BV Long An, Nhà Bè, Hóc Môn, Nhi Đồng 1, Bình Dân…

Anh chủ trương hạn chế sử dụng điều hòa nhiệt độ tốn kém, tạo thông thoáng tự nhiên vừa phù hợp khí hậu nhiệt đới, vừa tiết kiệm năng lượng. Các công trình của anh được đánh giá rất cao về các mặt này. Sau ngày Giải phóng 1975, anh vẫn tiếp tục vẽ BV ở nhiều tỉnh thành cả nước.

Anh từng nói yêu cầu thiết kế BV ngày nay không dàn trải mà theo bố cục tập trung kiểu Âu – Mỹ. BV nhiều tầng, có thang máy, sử dụng điều hòa không khí trung tâm để tiết kiệm tiền bạc.

Tất nhiên, Việt Nam không thể hoàn toàn xây BV như các nước Âu – Mỹ, nhưng cũng không thể theo kiểu kiến trúc cũ, bố cục rải rác như xưa. Chúng ta nên xây BV sao cho đảm bảo thông thoáng, nhưng bố cục phải gần nhau để mạng lưới bác sĩ dễ dàng phối hợp, và đáp ứng cho việc lắp đặt trang thiết bị kỹ thuật.

Nhận xét về cách làm thiết kế và quyền tác giả ngày nay, anh cho rằng: Kiến trúc chưa được coi trọng, nhất là về mặt mỹ thuật… nên cơ quan chủ quản tùy tiện thay đổi thiết kế, bóp chết những ý đồ sáng tác, đường nét, màu sắc bị hy sinh, mất cả tính chuyên nghiệp.

Anh tâm sự: “Phải chăng do ngày nay điều kiện hạn chế hơn, không cho phép KTS được chủ động trong sáng tác, quyền tác giả không được tôn trọng. Cụ thể như quy định cấm người lập dự án (tác giả thiết kế cơ sở) không được triển khai thiết kế kỹ thuật (mâu thuẫn với Luật Tác quyền), rồi lại quy định đấu thầu thiết kế (đối với một công việc nặng về sáng tác, mỹ thuật) thay vì thi chọn thiết kế…

Tôi nghĩ việc xây dựng BV không nên chỉ để Bộ Y tế quyết định, mà nên xã hội hóa. Phải xã hội hóa thì bệnh viện mới tốt và đẹp được.

Hiện tại, các cơ quan chức năng, chủ đầu tư can dự quá nhiều khiến KTS không thể thiết kế một cách nghiêm túc, bài bản, và độc lập.

Bản thân tôi cũng từng gặp trường hợp như vậy. Mặc dù, bản thiết kế do mình vẽ rất nghiêm chỉnh, nhưng lúc thi công mọi thứ do ban quản lý dự án quyết định. Nhiều khi thay thế vật liệu, màu sơn, họ chẳng thèm hỏi ý KTS, và cứ tự tiện sửa theo ý họ.

Chúng ta đang bước vào thời kỳ hội nhập, nếu không khai thông bế tắc hiện nay, không theo chuẩn mực chung của thế giới, mà vẫn duy trì các quy định có tính cách kìm hãm tính sáng tạo, phát triển tay nghề trong lĩnh vực kiến trúc, chúng ta tự ngăn cản mình không làm gì được ngay cả trên đất nước của mình”

*KTS Nguyễn Hữu Thái