Trên mái bậc thang xanh, kiến trúc và thiên nhiên giao hòa, những bậc thềm biến hóa thành “vườn treo” sống động.

Ngoài vai trò là một phần vỏ bảo vệ công trình, mái nhà còn là một khu vực đầy tiềm năng để kiến tạo những không gian ngoài trời độc đáo. Những kiểu mái dốc được các kiến trúc sư biến tấu, trở thành những khu vườn bậc thang trên cao, mang thiên nhiên đến gần hơn với cuộc sống hiện đại. Có thể nói, mái bậc thang xanh cũng là một công trình kiến trúc, mang ý nghĩa biểu tượng cho sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.

Nhà tưởng niệm giáo sư Puey Ungphakorn – người cống hiến cả cuộc đời cho môi trường, chất lượng cuộc sống và sức khỏe người dân, được thiết kế như một công viên công cộng, đóng vai trò là lá phổi xanh cho cộng đồng Đại học Thammasat và người dân phía bắc Bangkok. Ảnh: Pat Phuchamni

Về bản chất, mái bậc thang xanh là một hệ thống kiến trúc độc đáo. Trong đó, mái nhà được phân bậc, có thể trồng cây xanh bên trên. Bên cạnh yếu tố thẩm mỹ, giải pháp này còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Thiết kế đóng vai trò như mảng xanh làm mát của đô thị, hấp thụ CO₂, lọc không khí ô nhiễm, đồng thời tiết kiệm năng lượng và giảm chi phí vận hành nhờ khả năng giảm hiệu ứng đảo nhiệt và điều hòa nhiệt độ bên trong công trình. Trong bối cảnh “tấc đất tấc vàng”, mái bậc thang xanh là giải pháp thông minh để mở rộng không gian xanh, đồng thời mở ra nhiều tiềm năng sử dụng ở nhiều loại công trình, từ tòa nhà văn phòng, thương mại, công trình công cộng đến nhà ở cá nhân…

Viện công nghệ Tokyo Hisao & Hiroko Taki Plaza có mái dốc phủ gỗ và cây xanh. Cầu thang bên ngoài dẫn từ mái xuống mặt đường cũng được lặp lại bên trong, làm mờ ranh giới giữa không gian nội thất và cảnh quan bên ngoài. Ảnh: Kengo Kuma and Associates

Công trình kiến trúc liên kết hài hòa giữa mặt đất và mái nhà, tạo thành một trục kết nối không gian ngoài trời cho toàn bộ biệt thự. Lối đi bộ bậc thang uốn lượn này dẫn đến một không gian ngoài trời thoáng đãng ở tầng một và tiếp tục kết nối với khu vực sân thượng trên cao. Ảnh: Niveditaa Gupta

Để hiện thực hóa một mái bậc thang xanh thỏa mãn yếu tố thẩm mỹ và bền vững về kỹ thuật, kiến trúc sư cần tuân thủ những nguyên tắc thiết kế cốt lõi. Đầu tiên và quan trọng nhất, là sự hài hòa với tổng thể kiến trúc. Mái bậc thang không thể là một yếu tố lạc lõng tách biệt khỏi công trình mà phải là một phần có sự liên kết hữu cơ, tôn vinh và bổ sung cho phong cách thiết kế chung. 

Mái bậc thang xanh với lớp đất trồng và cây cối cùng một số đồ ngoại thất có thể tạo ra một tải trọng đáng kể lên cấu trúc tòa nhà. Kiến trúc sư cần tính toán kỹ lưỡng độ dốc, hệ thống thoát nước, khả năng chịu tải của mái, tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn xây dựng, đảm bảo an toàn và ổn định cho công trình trong suốt quá trình sử dụng. Sai sót trong tính toán có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, từ thấm dột đến sụt lún, ảnh hưởng đến tuổi thọ của công trình. 

Ngôi nhà có mái bậc thang màu đỏ vừa trông thu hút, vừa hài hòa giữa tổng thể không gian. Thiết kế sử dụng các bồn cây xếp bậc, được hoàn thiện bằng lớp vữa màu đỏ và gạch, thuận tiện cho gia chủ chăm sóc vườn rau mỗi ngày. Gia chủ cho biết mái bậc thang này có khả năng cách nhiệt hiệu quả, giúp duy trì nhiệt độ ổn định bên trong không gian sống. Ảnh: TAA Design

Ảnh: TAA Design

Bên cạnh đó, việc lựa chọn vật liệu đóng vai trò then chốt. Chúng ta không chỉ tìm kiếm những vật liệu có độ bền cao, khả năng chống chịu thời tiết tốt, mà còn nên ưu tiên những vật liệu bền vững và thân thiện với môi trường. Gỗ tái chế, bê tông xanh, vật liệu cách nhiệt tự nhiên… là những lựa chọn đáng cân nhắc, giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và tạo ra một công trình xanh thực sự. 

Các kiến trúc sư đã chia mái nhà thành nhiều dải bậc thang, xen kẽ giữa khu vực trồng cây và lối đi. Sau đó, họ tạo ra các cao độ so le, khiến tổng thể công trình mang dáng dấp của một chiếc cầu thang rộng lớn mà vẫn đáp ứng được quy định về tiêu chuẩn xây dựng mái ở địa phương. Ảnh: Hiroyuki Oki

Cuối cùng, thiết kế cảnh quan là yếu tố quyết định vẻ đẹp và sự sống động của mái bậc thang xanh. Việc lựa chọn cây xanh và tiểu cảnh phù hợp với điều kiện ánh sáng, khí hậu và đặc điểm của công trình vô cùng quan trọng. Chúng ta sư cần tạo ra một hệ sinh thái cân bằng, nơi cây cối phát triển khỏe mạnh, tạo ra một không gian xanh mát và thư thái cho người sử dụng. Việc lựa chọn cây cối và vật liệu dễ bảo trì, ít tốn công chăm sóc là một lưu ý quan trọng, giúp giảm thiểu chi phí vận hành và duy trì công trình. 

Garden House ở Anh từng gây ấn tượng truyền thông với vườn bậc thang trên mái nhà dốc tựa như kim tự tháp cây. Các loại cây được lựa chọn đều dễ chăm sóc, không cần tưới nhiều nước. Ảnh: Kilian O’Sulivan

Ảnh: Kilian O’Sulivan

Nguồn