Ngôi nhà không đơn thuần là nơi ta sinh sống mà còn nắm giữ nhiều vai trò trong hành vi và tâm lý của con người. Theo tâm lý học môi trường hay tâm lý học vũ trụ, sự tương tác giữa con người và không gian họ sinh sống bao gồm: ánh sáng, màu sắc, cấu hình, vật liệu, tỷ lệ,... đều mang đến những ảnh hưởng nhất định. 

Tâm lý học về không gian là gì?

Theo Dave Alan Kopec, giáo sư tại trường Kiến trúc và Thiết kế Mới ở San Diego, tâm lý học về không gian là nghiên cứu về mối quan hệ và hành vi của con người với không gian kiến trúc và môi trường tự nhiên. Thông quan những phản ứng của não bộ với môi trường kiến trúc, không gian có tác động trực tiếp đến tiềm thức của con người, góp phần vào việc xây dựng cảm xúc và nhận thức.  Mặc dù không phải là yếu tố ảnh hưởng, nhưng tâm lý học về không gian khiến các kiến trúc sư có trách nhiệm trong việc xây dựng các giải pháp kiến trúc cho người dùng. 

Tầm quan trọng của kiến ​​trúc như một tác nhân kích thích sức khỏe thể chất, sinh lý và tâm lý ngày nay đang trở thành một chủ đề có liên quan đáng kể

Thiết kế của các tòa nhà và không gian đô thị nên được chú ý về mặt tâm lý và sức khỏe với cư dân xung quanh

Với sự gia tăng của những công trình kiến trúc trong những thập kỷ qua, không gian có thể trở thành sự phản ánh cho tình trạng cuộc sống bên trong đó. Đô thị phát triển, mọi người lựa chọn cuộc sống “xếp chồng lên nhau” trong những tòa nhà cao tầng. Nhà cửa và công việc được định hướng theo hướng sản xuất nhanh. Việc sử dụng không gian và sự hiểu biết tâm lý đằng sau nó có ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống trong những thập kỷ tương lai. 

Những tòa nhà cao tầng san sát nhau là đặc trưng của các đô thị đông đúc, tuy nhiên, mỗi một tòa nhà mọc lên còn cần được cân nhắc đến chất lượng cuộc sống của con người

Ảnh hưởng của không gian đến tâm lý và hành vi con người

Từ việc tạo ra sự ấm áp và an toàn, cảm giác hạnh phúc hoặc tạo ra một môi trường làm việc tích cực và hiệu quả, không gian có thể có nhiều tác động đến cách chúng ta hành động hoặc về những gì chúng ta cảm thấy. Chính vì thế, các biện pháp thiết kế và sáng tạo nên được xem xét theo nhu cầu xã hội và tâm lý của người sinh sống.

Ánh sáng và bảng màu sắc là một phần yếu tố tạo nên cảm giác bình yên cho căn phòng này

Đưa tâm lý học không gian vào trong kiến trúc, các kiến trúc sư cần lưu ý về các yếu tố như: sự an toàn, khả năng kết nối xã hội, sự thuận tiện trong di chuyển và những tác động kích thích giác quan. Cụ thể, những yếu tố đó bao gồm: ánh sáng, màu sắc, nghệ thuật, thông gió,...

Không chỉ đáp ứng về mặt kiến trúc, những yếu tố thiết kế trong không gian cần có giá trị tác động đến hành vi và tâm lý con người

Ví dụ như một số nguyên tắc thiết kế bao gồm sự cân bằng, tỷ lệ, đối xứng và nhịp điệu có thể mang lại cảm giác hài hòa. Mặt khác, màu sắc có logic rất đơn giản đằng sau chúng, màu càng ấm thì không gian càng trở nên nhỏ gọn. Màu sắc cũng có thể gợi lên cảm giác thoải mái hoặc kích thích giao tiếp. Bên cạnh đó, cường độ ánh sáng cũng có những ý nghĩa riêng của mình. Ánh sáng mờ cho thấy một không gian ảm đạm trong khi, ánh sáng tự nhiên kích thích sản xuất và khả năng phục hồi.

Cường độ và màu sắc của ánh sáng ảnh hưởng đến tâm trạng của người sinh sống và sinh hoạt trong đó

Màu cam năng động mang đến sự tích cực cho không gian làm việc 

Còn màu xanh lại đại diện cho sự yên bình, thư thái

Không chỉ có thế, trong khi một số không gian làm tăng thêm sự lo lắng của người sinh sống thì những không gian khác lại gây ra cảm giác thanh thản. Trên thực tế, không phải lúc nào cũng dựa trên bằng chứng có thể cảm nhận được bằng giác quan như nhìn thấy hoặc chạm vào. Có rất nhiều yếu tố không dễ nhìn thấy nhưng vẫn có ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi hoặc tâm trạng của chúng ta. 

Các thiết kế có ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức và cảm xúc mà đôi khi con người không nhận ra 

Từ việc ảnh hưởng đến tâm lý và hành vi con người, tâm lý học không gian cũng được thiết kế để tăng năng suất và hiệu quả cho các dự án thương mại như mang đến doanh thu lớn hơn trong các dự án bán lẻ hay tăng tốc phục hồi trong dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

Tại tổ hợp sân bay thương mại Jewel Changi Airport tại Singapore, kiến trúc không gian tạo cảm giác luôn trong thời điểm ban ngày, khiến du khách dành nhiều thời gian ở nơi này hơn

Tuy nhiên, tâm lý học không gian chưa có nhiều tài liệu và hướng dẫn cụ thể. Vì thể các sáng tạo về tâm lý học không gian phụ thuộc nhiều vào sự nhạy bén và hiểu biết của kiến trúc sư. 

Nguồn: Happynest