Ngày nay, khi chất lượng và các vấn đề kỹ thuật của thiết bị điện đã đạt được phẩm chất cao thì người ta lại càng chú trọng đến tính thẩm mỹ của thiết bị. Kiểu dáng và màu sắc của thiết bị có trang nhã, hiện đại mới đáp ứng được thị hiếu ngày càng cao của người tiêu dùng. Trong các loại thiết bị điện, đa dạng nhất là mảng sản phẩm công tắc, ổ cắm, aptomat...

A. CÔNG TẮC - Ổ CẮM ĐIỆN

Có rất nhiều loại công tắc và ổ cắm khác nhau trên thị trường:

• Kiểu dáng từ nhỏ đến to,
• Vật liệu từ nhựa đến thép,
• Màu sắc phong phú có thể thay đổi theo từng phòng,

Một số loại công tắc phổ thông trên thị trường:

Tùy thuộc màu sơn tường cho phép chúng hài hòa vào các màu nền cơ bản. Các loại sản phẩm thường đáp ứng được nhu cầu phối hợp khác nhau của người dùng. Trên cùng 1 mặt, có thể có 1 ổ cắm, 2 công tắc hoặc mặt có 4, 5 công tắc, mặt 1 công tắc với 1 ổ cắm 3 chân tùy thuộc vào vị trí thiết bị cần cung cấp. Điện thoại hay ăng ten ti vi, chiết áp điều chỉnh quạt, ổ cắm dành cho các thiết bị chuyên dụng như dao cạo râu... cũng được phối hợp lắp đặt tạo nên mạng lưới điện hoàn chỉnh và tiện nghi đến từng chi tiết nhỏ.

Khi chọn lựa các loại ổ cắm, công tắc, cần quan tâm đến hạt và mặt công tắc khác nhau. Mặt che thông dụng nhất là máu trắng, mỏng, áp sát tường, có nắp che vít hoặc sử dụng lẫy cài không nhìn thấy vít. Hàng mang nhãn Trung Quốc có chất lượng thấp hơn, nhưng vẫn được ưa chuông vì giá thành rẻ. Một số người phối hợp cả hai loại: mặt Trung Quốc, hạt công tắc “xịn” để cho đảm bảo hơn, nhưng thường bị “kênh" giữa hạt và mặt gây hiện tượng khó bật. Phần đế âm hoặc đế dương (phần hộp phía sau nắp công tắc) sử dụng loại trong nước gia công cũng tốt, giá thành chấp nhận được. Đế dương cũng có thể sử dụng chôn chìm tường mà lại mỏng hơn, đỡ phải đục sâu vào trong tường.

B. THIẾT BỊ AN TOÀN ĐIỆN

Aptomat là thiết bị dùng điều khiển đóng mở mạch trực tiếp bằng tay, nhưng có bộ bảo vệ quá dòng tự động ngắt mạch nhanh khi bị quá tải hoặc bị chập mạch, tránh cho các thiết bị và dây dẫn điện bị cháy khi sự cố xảy ra. Aptomat thường có các loại rơ le nhiệt và điện áp. Có các loại aptomat 1 cực, 2 cực, 3 cực, trên có ghi dòng định múc và điện thê làm việc từ 1 - 100 A. Aptomat chống giật ELCB ngoài mạch bảo vệ quá tải, còn kèm theo mạch bảo vệ chống dòng điện rò mạch chạm mát gây hỏa hoạn, hoặc chống hiện tượng tử vong do con người vô ý chạm phải điện.

C. CHỌN LOẠI MÁY ỔN ÁP

Ổn áp là một thiết bị điện, làm nhiệm vụ ổn định điện áp, để cấp điện cho  các thiết bị dùng điện khác. Bản thân ổn áp không sinh ra năng lượng, mà chỉ làm nhiệm vụ ổn định và cải thiện điện áp nguồn. Khi sử dụng ổn áp, chất lượng cung cấp điện cho thiết bị được cải thiện. Góp phần bảo vệ an toàn và nâng cao tuổi thọ cho thiết bị. Ổn áp thực sự là một thiết bị hữu ích.

Trong điều kiện dòng điện hiện nay chưa ổn định, luôn luôn có nhiều sự cố như sụt giảm áp đột ngột hoặc mất điện, máy ổn áp cố thể coi là giải pháp tốt cho dòng điện ổn định. Ngoài chức năng tự ổn định điện áp, ổn áp còn có thêm mạch tự động ngắt (rơle) khi điện áp quá cao hoặc quá thấp. Nên chọn loại có mạch trễ 5 phút (delay time) để bảo vệ an toàn thiết bị tủ lạnh, máy lạnh (vì các loại máy làm lạnh cần có thời gian để thu hồi khí lạnh trở về).
Để chọn công suất máy ổn áp phù hợp, bạn nên tính tổng công suất các thiết bị điện có thể sử dụng đổng thời như: máy lạnh, tủ lạnh, lò vi sóng, bếp điện, v.v... và nhân hệ số 1.25 tới 1.5 lần.

Một ví dụ về 1 gia đình có các thiết bị điện cơ bản của Lioa. Đầu tiên, ta cần tính công suất của từng thiết bị, thường được niêm yết rõ ràng trên bao bì sản phẩm:

• Tủ lạnh : 300W
• 2 điều hòa : 2 x 1000W = 2000W
• Máy bơm nước : 500W
• Máy giặt : 300W
• Ấm siêu tốc : 1000W
• 4 quạt điện : 4 x 50W = 200W
• Nồi cơm điện : 800W
• 2 tivi : 2 x 100W = 200W
• Bàn là : 1000W
• Bình nóng lạnh : 2500W
• Đèn chiếu sáng: 150W

--> Tổng công suất : 8950W

Cách tính công suất ổn áp chính xác là lấy tổng công suất của tất cả các thiết bị điện nhân với 125% hay 150%

Vậy ổn áp cần dùng cho gia đình trên có công suất là: 8950 x 125% = 11kW

Do đó chúng ta chọn loại ổn áp nào trên 11kW là có thể sử dụng cho cả gia đình được. Cụ thể ở đây các bạn có thể sử dụng máy có công suất 15KVA hoặc 20KVA.

Trong trường hợp các thiết bị điện không đồng thời sử dụng trong phần lớn thời gian, các bạn có thể chọn máy có công suất nhỏ hơn. Tuy nhiên, cần đảm bảo không sử dụng quá tải.

D. HIỂU RÕ CÁC CHỦNG LOẠI ĐÈN

Nếu có được bản thiết kế điện chi tiết đưa ra yêu cầu về chủng loại đèn, công suất và kiểu chiếu sáng, bạn sẽ dễ dàng khi đi chọn lựa các kiểu đèn. Nói là tương đối, vì thực ra thiết kế không đề cập đến hình thức của đèn, trong khi mẫu mã trên thị trường thì mỗi ngày một đa dạng. Sau vài năm có thể bạn đã không tìm thấy một chiếc đèn giống hệt như bạn đã dùng trước đây. Trước khi đi chọn lựa, bạn cũng cần biết qua vài nét cơ bản về các loại đèn khác nhau.

1. ĐÈN SỢI ĐỐT

Là loại đèn có lịch sử lâu đời nhất và rất quen thuộc. Đèn gồm dây tóc kim loại vonfram (thường gọi là tung stène) cuốn xoắn lại, nên còn gọi là sợi dây tóc, phát sáng khi có dòng điện chạy qua, đặt trong một bóng thủy tinh chứa đầy khí trơ (argon, krypton và khí nitơ) ở áp suất rất nhỏ. Khí trơ làm giảm sự bốc hơi của dây kim loại, lâu dần sẽ phá hủy nó.

2. Đèn halogen

Là loại đèn nung sáng chứa halogen, cho phép nâng cao nhiệt độ nung sáng của dây tóc, nhờ đó nâng cao chất lượng áng sáng mà giảm sự bốc hơi của dây tóc làm đen bóng đèn. Bóng đèn halogen có hiệu suất ánh sáng cao hơn đèn sợi đốt khi cùng công suất. Đèn cũng tạo ánh sáng trắng hơn, tuổi thọ bền hơn. Hiệu quả chiếu sáng của đèn cao song cũng nhiều nhiệt năng (hơn 30 % so với đèn dây tóc). Trong nhà ở mà sử dụng quá nhiều bóng đèn halogen, có chạy điều hòa cũng vẫn thấy nóng bức, ngột ngạt . 6 năm sau khi cấm các bóng đèn sợi đốt, kể từ ngày 1/9 năm 2018, hầu như tất cả các bóng đèn halogen ở châu Âu cũng sẽ không được bán vì quá ngốn điện.

3. ĐÈN PHÓNG ĐIỆN (CAO ÁP)

Nguyên lý đèn cao áp trong từng bộ phận được thể hiện như sau:

• Chấn lưu (ballast): Sau khi xung cao áp của mạch được tạo ra một cách liên tục đến lúc bóng đèn khởi động và phát sáng. Lúc này chấn lưu hoạt động và giúp ổn định dòng điện để bóng đèn có thể hoạt động với công suất thích hợp với những số liệu đã được quy định từ trước.
• Kích: Khi nhận được tín hiệu thích hợp, kích sẽ hoạt động và liên tục mồi tim bóng đèn đến khi nóng lên để bóng đèn có thể phát sáng.
• Tụ điện: Khi hoạt động, tụ điện giúp bù hệ số công suất đã hao hụt tại chấn lưu cho mạch, từ đó đảm bảo cung cấp đủ nguồn điện để bóng đèn được phát sáng.
• Bóng đèn: Bóng đèn sau khi khởi động sẽ không sáng liền mà sáng một cách dần dần, màu sắc ánh sáng chuyển từ trắng sang vàng.

Bên cạnh nguyên lý đèn cao áp trong từng bộ phận, chúng ta có thể tham khảo cách hoạt động, tương tác chung giữa các bộ phận với nhau của các loại đèn cao áp khác nhau:

• Bóng đèn cao áp thủy ngân: Nguyên lý hoạt động của đèn cao áp thủy ngân là nhờ một loại khí trơ được chứa ở bên trong ống thạch anh phản ứng cùng với chất thủy ngân, hơi thủy ngân được tạo thành sau phản ứng khi gặp dòng điện sẽ phát sáng. Tuy nhiên, bóng đèn cao áp thủy ngân thường cần có hiệu điện thế khá lớn để bóng có thể phát sáng
• Bóng đèn cao áp Sodium có nguyên lý hoạt động dựa vào phản ứng của các loại hỗn hợp đó là: muối Natri -  Thadium – Indium, kết quả của phản ứng này là giúp hình dải sóng giúp bóng đèn có thể phát sáng.
• Bóng đèn cao áp Metal Halide: Metal Halide có nguyên lý hoạt động có nhiều điểm tương đồng với bóng đèn cao áp Sodium, đó là nguyên lý tạo những dải sóng có 3 màu khác nhau dựa vào phản ứng của hỗn hợp muối 3 chất. Bóng đèn Metal Halide có ưu điểm hiệu suất phát quang tương đối cao, lượng điện năng tiêu thụ được tiết kiệm đáng kể. Nên hiện nay được xem lựa chọn thích hợp hơn so với các loại đèn cao áp có nguyên lý chiếu sáng dựa vào phản ứng của thủy ngân.

4. ĐÈN HUỲNH QUANG

Đèn cho ánh sáng trắng. Tuổi thọ cao, tiêu thụ ít năng lượng nhưng sản sinh nhiều tia cực tím (tuy nhiên vẫn không nhiều bằng halogen). Khi các tia phóng điện đập vào chất phát sáng, năng lượng biến thành ánh sáng, một phần rất nhỏ biến thành nhiệt năng, do đó đèn không nóng. Nguyên tắc phát sáng của đèn huỳnh quang giống như đèn cao áp, nhưng bóng thường có dạng dài, thành trong của ống phủ một chất phát sáng (huỳnh quang). Do không tốt cho mắt nên hiện nay còn rất ít người sử dụng đèn huỳnh quang

5. ĐÈN COMPACT

Là một dạng mới của bóng đèn huỳnh quang, nhưng có ưu điểm hơn là công suất tiêu thụ điện rất thấp và kích thước bóng đèn nhỏ, hiệu quả thẩm mỹ chiếu sáng tốt. Đèn compact còn có ưu điểm là tuổi thọ cao hơn hẳn bóng đèn bình thường. Bóng compact có tuổi thọ trung bình 10.000 giờ gấp 10 lần bóng đèn tròn có dây tóc xoắn đơn và gấp 4 lần bóng huỳnh quang thông thường.

• Loại công suất 13W tương đương bóng đèn tròn công suất 65W.
• Loại công suất 15W tương đương bóng đèn tròn công suất 75W.
• Loại công suất 20W tương đương bóng đèn tròn cóng suất 1000w.

Chi phí sử dụng đèn điện quang giảm 4 lần so với đèn truyền thống. Có hai loại ánh sáng: day light (ánh sáng ban ngày) và warm white (trắng ấm) tiêu hao ít điện năng, kích thước nhỏ gọn, dễ thiết kế, ít phát nhiệt làm tăng độ an toàn của hệ thống. Cũng giống như đèn huỳnh quang thông thường. Đèn compact cũng chứa nhiều chất độc hại, kim loại nặng hay thủy ngân. Những chất này có nguy cơ gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Nếu sử dụng trong thời gian dài, người dùng dễ bị cận thị. Vì độ sáng của đèn compact không ổn định sẽ giảm dần theo thời gian.

6. ĐÈN CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ

Là loại đèn dựa trên nguyên lý cảm ứng điện từ, không có điện cực, dây tóc, có tuổi thọ cực cao, lên tới 60.000 giờ. Đèn rọi nhỏ, tiết kiệm năng lượng và tạo sự đa dạng. Loại đèn này có thể lắp rời riêng rẽ hoặc lắp theo dây. Ánh sáng có thể tỏa rộng khắp phòng hoặc điều chỉnh để chiếu sáng tập trung vào một vùng trọng điểm. Tầm quét của cảm biến chuyển động từ 1-3m tùy thiết bị, khi phát hiện có chuyển động trong vùng quét. Bộ cảm biến sẽ gửi một câu lệnh để cấp nguồn điện giúp đèn sáng và khi chuyển động qua thì đèn vẫn sáng trong một khoảng thời gian nhất định sau đó với tắt đi.

Ngoài công nghệ cảm biến chuyển động, một số loại bóng đèn thông minh còn được trang bị các loại cảm biến khác như: hồng ngoại, radar, thân nhiệt........

7. ĐÈN LED

Bản chất của LED là một đi-ốt, nó chứa một chíp bán dẫn có pha các tạp chất để tạo ra tiếp giáp P-N. Kênh P chứa lỗ trống, kênh N chứa điện tử, dòng điện truyền từ A-nốt( kênh P) đến K-tốt (kênh N). Khi điện tử lấp đầy chỗ trống nó sinh ra bức xạ ánh sáng, các bước sóng phát ra có màu khác nhau tùy thuộc vào tạp chất trong chíp bán dẫn. 

Bóng đèn LED dựa trên công nghệ bán dẫn. Hoạt động của bóng đèn LED giống với nhiều loại điốt bán dẫn. LED thường có điện thế phân cực thuận cao hơn điốt thông thường, trong khoảng 1,5 đến 3V. Nhưng điện thế phân cực nghịch ở LED thì không cao. Do đó LED rất dễ bị hư hỏng do điện thế ngược gây ra.

Thị trường lúc nào cũng tràn ngập các loại đèn với nhiều mẫu mã, vật liệu, nhưng nếu bạn không có một quan niệm đúng và một “gu” thẩm mỹ tốt, bạn sẽ biến nhà mình thành một cửa hàng giới thiệu của vô vàn loại sản phẩm đắt tiền, đẹp nhưng không ăn nhập trong một tương quari chung. Chao chụp đèn độc đáo, thậm chí từ chất liệu giấy bìa, kim loại hay gốm sẽ trở thành những đồ trang trí ngay cả khi không được thắp sáng. Có rất nhiều chất liệu như gỗ, gốm, sơn mài, tre, kim loại, kính, thủy tinh, giấy dó, vải, đá và bê tông có thể sáng tạo thành các kiểu đèn độc đáo. Các sản phẩm mang tính thủ công đơn chiếc lại tạo được ấn tượng hơn những sản phẩm công nghiệp bóng bẩy nhưng quá tràn ngập trên thị trường.

Một điều cuối cùng bạn cần nhớ là dù sử dụng phương án chiếu sáng nào, bố trí đèn như thế nào cũng nên tuân thủ nguyên tắc kinh tế, tiết kiệm, không lãng phí. Nên thảo luận cùng nhà tư vấn để tìm ra được phương án chiếu sáng vừa phù hợp với mục đích sử dụng của riêng bạn mà vẫn đạt hiệu quả thẩm mỹ.

Nội dung và hình ảnh biên soạn từ Aplico, mtel và hoc24