Đa số người Á Đông khi làm nhà mới hay sửa nhà cũ đều ít nhiều tham khảo các kinh nghiệm phong thủy. Thời đại công nghệ, thông tin dễ dàng tiếp cận càng hỗ trợ đắc lực cho quá trình làm nhà có kết hợp dữ liệu phong thủy hiệu quả. Tuy nhiên, tình trạng tra cứu các chỉ dẫn phong thủy tràn lan trên mạng làm nảy sinh nhiều phân vân, tranh cãi giữa các bên liên quan, nhất là giữa chủ đầu tư và giới thiết kế.

Nhiều gia chủ trẻ tuổi hiện nay có đủ kiến thức và tự tin để trực tiếp tham gia thiết kế, thi công, sắp đặt nội thất… cho chính tổ ấm của mình với mong muốn thoát khỏi ràng buộc truyền thống. Thời đại thay đổi khiến nhận thức đổi thay, khi nhà chuyên môn hiểu biết và có bản lĩnh nghề nghiệp thì việc thiết kế hài hòa phong thủy một cách khoa học và hiện đại chính là quan điểm thiết kế kiến trúc bền vững, giảm xâm hại môi trường, giữ gìn bản sắc văn hóa… Vấn đề đặt ra: Nhận thức và giải pháp cụ thể nào để ngôi nhà giữ được cá tính riêng cho gia chủ mà vẫn đảm bảo tính chất phong thủy hiệu quả, khoa học?

Kế thừa truyền thống một cách khoa học

Hiện nay, từ Trung Quốc đến Singapore, Hongkong, thậm chí cả Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia… hầu hết các công trình lớn nhỏ đều có sự tham gia của chuyên gia phong thủy ở mọi công đoạn. Tất nhiên, KTS chủ trì phải là người “xâu chuỗi” được toàn bộ dữ liệu để cho ra sản phẩm sau cùng đáp ứng được ý muốn của chủ đầu tư mà không nhuốm màu sắc thần bí hay lệ thuộc vào kiểu thức trang trí cổ xưa. Vì vậy, để có “ngôi nhà mang cá tính riêng, hiện đại mà vẫn đảm bảo phong thủy tốt” thì cần kế thừa các giá trị truyền thống một cách khoa học. Quy trình đúng phải đi từ thu thập dữ liệu ban đầu – chọn đất, chọn hướng nhà sao cho hợp khí hậu và mệnh trạch gia chủ- rồi đến bố cục không gian, và các kỹ thuật xây dựng, trang trí hoàn thiện…

Dùng vách ngăn nhẹ, kết hợp tủ đa năng để tạo tiện nghi và Liên Kết Khí tốt cho nội thất

Yếu tố thời gian cũng liên hệ chặt chẽ với sự hình thành không gian, từ thời điểm khởi công (động thổ) đến dọn vào nhà ở (nhập trạch) đều liên hệ với tuổi gia chủ – chu kỳ sinh học của con người – và phải chú ý phát triển bền vững. Ứng dụng phong thủy hiện đại chủ yếu quan tâm đến các yếu tố như Môi trường, chủ thể sử dụng là ai, đối tượng tiếp xúc…, nói chung là các dữ liệu trong tổng thể Tam tài Thiên Địa Nhân là 3 căn cơ làm nên vũ trụ vạn vật, cũng là sơ đồ tương quan giữa các yếu tố cấu thành không gian với con người và thời gian, tương ứng với một số học thuyết –trường phái phong thủy phổ biến lâu nay. Cụ thể, giữa Thiên (ứng với câu hỏi When: Thời điểm, thời vận) với Nhân (Who: Nhân tướng, mệnh lý, thiên hướng phát triển) phối kết nên nguyên lý Bát trạch phối mệnh để tìm Vị và Hướng nhà. Còn giữa Nhân với Địa (Where: Nơi chốn, địa thế, địa lợi) phối kết nên nguyên lý Hình thế để bài trí, sắp xếp, xoay xở sao cho hợp lý. Và giữa Địa với Thiên thì những tính toán kết hợp địa mạch, địa thế tương hợp với vận khí vũ trụ, chuyển hành của hệ sao thiên văn tương ứng lịch pháp Âm Dương, Can Chi, Ngũ Hành… chính là nguyên lý Huyền Không Phi tinh.

Những chỗ chuyển tiếp trong ngoài, âm dương như logia, ban công, hành lang… nên khai thác cây xanh và khoảng sinh hoạt để gia tăng sinh khí dù rất nhỏ gọn

Chính vì tính chất hệ thống khoa học lẫn triết học không ngừng được bổ sung, chỉnh lý từ xưa đến nay, nên một trường phái phong thủy nào đó không thể đại diện, bao quát và xử lý toàn diện được các vấn đề tổng thể lẫn chi tiết của các mối quan hệ con người trong không gian và thời gian. Mỗi cá nhân luôn biến đổi theo chu kỳ sinh học và tác động ngoại cảnh. Do vậy, không có cuộc đất hay ngôi nhà nào được hoàn hảo hoặc bị tồi tệ mãi về phong thủy, mà chỉ có những hạn chế hoặc lợi điểm nhất thời, các vấn đề phong thủy có thể xấu với người này nhưng lại hợp với người khác, cơ bản là sự chọn lựa cũng như điều chỉnh có phù hợp hay không.

Cá tính riêng trong sự dung hòa chung

Trên thực tế không có một hình mẫu thiết kế theo phong thủy nào có thể “áp dụng đại trà” được, mà phải tùy điều kiện và nhu cầu cụ thể, theo khả năng của mỗi chủ nhân. Với các gia chủ trẻ lưu tâm đến yếu tố “hiện đại, cá tính, khác người”, quan niệm đầu tiên là cần lưu ý là kiến tạo những không gian mở và liên hoàn, mang tính tương tác cao. Cách làm “ open space” như vậy thực ra rất truyền thống, rất linh hoạt khi không gian mang tính liên tục, kết nối và dễ thích ứng hơn là ngăn chia đóng cứng. Dạng căn hộ studio được liên thông giữa phòng ngủ – sinh hoạt – bếp ăn… với đồ nội thất dễ biến đổi tháo ráp, kệ đa năng là lựa chọn phù hợp. Đây cũng là tính Chuyển tiếp khí trong khoa học phong thủy mà ngôi nhà truyền thống (ba gian, năm gian, liên thông dưới một bộ mái chung) của cha ông ta đã làm rất tốt.

Quan niệm thứ hai là ngôi nhà hiện đại và cá tính cần có những không gian đệm, không gian dẫn dắt để vừa tránh được các va chạm trực tiếp với bên ngoài (tránh Xung Sát), vừa tăng khả năng sử dụng hữu ích và giảm gò bó, phong thủy hiện đại gọi là Gia tăng khí, giúp không gian sẽ ấn tượng và đậm nét hơn chứ không chung chung nhạt nhòa. Ví dụ: Thay vì bố trí một bàn ăn trong nhà có thể khá chật, ta có thể làm một bàn ngang như quầy bar giữa bếp và hiên sau nhà giúp giảm diện tích choán chỗ, đồng thời tiện sử dụng hằng ngày, thêm một chỗ ngồi ẩm thực thú vị.

Quan niệm thứ ba là cần tạo điểm nhấn mang tính thiên nhiên cho ngôi nhà bằng nhiều cách như trồng cây xanh, mở giếng trời, vườn trên mái, tường xanh… Giải pháp này phong thủy gọi là Nổi bật Khí, cụ thể là chọn loại trang trí hợp với cá tính riêng sao cho các phần chính yếu trong nhà có thể ghi dấu ấn cá tính của gia chủ, tránh nhồi nhét các vật dụng chung chung, các trang trí thiếu chắt lọc. Ví dụ: Một loại cây gia chủ thích, vài bức tranh ấn tượng đặt trong khoảng sỏi đá nhẹ nhàng, hay một bể thủy sinh nước chảy cá lội…sẽ giúp ngôi nhà dù diện tích rất khiêm tốn vẫn có sức sống và cá tính riêng.

Dĩ nhiên, chủ nhân cho dù có “phá cách” đến đâu thì khi xây nhà vẫn phải biết “cách phá” thông qua điều kiện cụ thể và quy định chung, nhất là dạng căn hộ chung cư, mọi xử lý chỉ trong khuôn khổ của nhà mình, tránh xâm hại không gian chung. Cụ thể như một căn hộ trên tầng cao nhìn ra sông nước mênh mông thì bức tranh thiên nhiên ấy cần phải được thụ hưởng qua các khung cửa có tầm nhìn đẹp, bài trí bên trong sẽ nhẹ nhàng hơn, có thể gắn thêm gương phản chiếu để “dẫn dắt” cảnh quan và ánh sáng vào sâu trong căn hộ. Ngược lại, khi cảnh quan đô thị lộn xộn thì các điểm nhấn trong nội thất mang tính nổi bật sẽ phát huy tác dụng định hướng thị giác, tăng tính thư giãn hơn.

Khéo xử lý màu sắc, chi tiết

Quan niệm và tính chất sống không quá “bám đất bám làng” như thế hệ trước, lại thường xuyên di chuyển, giao tiếp và thay đổi môi trường sống sao cho phù hợp công việc, nên gia chủ trẻ có các chọn lựa giải pháp nội thất khá linh hoạt và ít câu nệ khuôn mẫu. Việc dùng màu sắc, chi tiết trong không gian sống hợp phong thủy với cá tính người trẻ liên quan đến hài hòa về tổng thể mà vẫn giữ cá tính và nổi bật, theo một số nguyên tắc sau:

• Nguyên tắc nhỏ hơn 3: Không bắt buộc phải phủ toàn nhà một màu, nhưng nếu nhìn thấy trong phòng có nhiều hơn ba màu sắc khác nhau thì dễ gây rối mắt, cảm giác nhà sẽ chật chội và lộn xộn hơn. Trong vòng màu tương sinh tương khắc ngũ hành, ba màu cũng là giới hạn để phối kết, trong đó màu 2 là trọng tâm bản mệnh phù hợp, màu 1 sinh 2 và màu 2 sinh 3, đồng thời 1 và 3 tương khắc. Ví dụ như gia chủ mệnh Kim (gọi là màu 2) thì màu 1 là Thổ và màu 3 là Thủy, đáp án gợi ý tham khảo sẽ là một không gian dùng chủ yếu màu trắng (hoặc xám) và đen, với các nhấn nhá màu vàng, theo tỷ lệ 6/3/1 trong phối kết màu.
• Nguyên tắc không chỉ là sơn: Một số suy nghĩ cho rằng màu sắc nội thất chủ yếu là màu sơn, nhưng thực ra màu của sàn nhà, màu của vật dụng, rèm và thảm, ánh sáng đèn… có ảnh hưởng rất lớn, quyết định không gian nối kết tốt với nhau hay không. Cần đảm bảo toàn nhà phải có một tông chung về vật liệu (ví dụ dùng vật liệu gỗ) đồng hành với tông màu mà gia chủ thấy phù hợp để tạo sự hài hòa cơ bản, sau đó mới thêm các màu mang tính đột biến, các điểm xuyết nhấn nhá bằng vật liệu khác.
• Nguyên tắc “tại sao không?”: Khi dùng màu người trẻ luôn muốn tạo sự nổi bật, thậm chí có thể khác người, đặc biệt, ấn tượng…miễn sao không quá lộn xộn. Một mảng dán giấy cho góc phòng ăn nhỏ, một mảng tường phòng ngủ dùng giấy dán sậm màu… là những cách tạo sự nổi bật, kích thích thị giác, hướng sự chú ý vào trọng tâm, tạo nên khác biệt. Những mảng màu hiếm gặp, ít xuất hiện như đỏ tươi, cam đậm, tím than hay xanh biển đậm, thậm chí màu đen cũng có thể dùng như yếu tố tạo cá tính, giúp cho không gian thêm rộng hay sâu hơn.

Dù ngôi nhà nhỏ hay căn hộ studio thì khoảng thông thoáng, tiểu cảnh luôn giữa vai trò Khí Khẩu, Khí Đạo quan trọng

Câu chuyện dung hòa truyền thống và hiện đại, thiên nhiên và nhân tạo, phong thủy và khoa học luôn không thể tách rời trong kiến trúc – nội thất xưa và nay. Với thế hệ gia chủ trẻ tuổi, chắc chắn làm nhà theo phong thủy không hề có tỳ hưu canh cửa, treo gương bát quái hay tô vẽ chi tiết cầu kỳ. Tối giản, cá tính, ấn tượng, tương phản… là những khái niệm được ưa chuộng, trên nền tảng hiểu biết và tiếp nối văn hóa truyền thống sẽ tạo nên một thế hệ gia chủ và nhà thiết kế trẻ đầy hứa hẹn về sự thay đổi và phát triển bền vững.

Theo ThS.KTS. Hà Anh Tuấn

Khoa Kiến trúc – Trường Đại học Kiến trúc TPHCM

Tạp chí Kiến trúc