Nhân loại luôn hy vọng về một tương lai tốt đẹp hơn. Quá khứ không thay đổi được, nhưng ai cũng có thể cố gắng để tạo ra một ngày mai tươi sáng hơn, vì hiện tại chính là chiếc chìa khóa mở ra viễn cảnh tuyệt vời này. Những suy nghĩ và hành động của hiện tại chính là thứ sẽ tạo hình cho tương lai, và không ai giỏi việc tạo hình hơn là những kiến trúc sư. Đó chính là công việc để đời của họ! Một tòa nhà được thiết kế bởi một kiến trúc sư ngày nay có thể đứng vững tới cả trăm năm để kể câu chuyện của quá khứ và định hình tương lai. Những kiến trúc sư không giới hạn trí tưởng tượng của họ vào khuôn khổ những thứ đang khả thi hiện nay, thay vào đó, họ hướng về những thứ có khả năng trở thành hiện thực, cũng như những điều mà họ mong muốn. Họ dựng lên kiến trúc vị lai trong trí óc của mình, và để lại vết tích của những mơ tưởng này trên mặt giấy, truyền lại cảm hứng cho những thế hệ tương lai.

Trong thế kỉ vừa qua, hình tượng kiến trúc vị lai đã chuyển mình ba lần. Những thay đổi này chịu ảnh hưởng của những phát minh mang tính cách mạng cùng với những phát triển về kĩ thuật, và điều này đã thay đổi cách chúng ta nghĩ về tương lai. Vì vậy, hãy tìm hiểu xem tầm nhìn của kiến trúc vị lai đã thay đổi như thế nào trong 100 năm qua.

Kiến trúc vị lai trong 100 năm:

1. Đầu thế kỉ 20: sự trỗi dậy của chủ nghĩa vị lai

Công trình đài tưởng niệm Newton (Cenotaph for Newton) của Etienne-Louis Boullée là một trong những bằng chứng đầu tiên cho thấy rằng những kiến trúc sư đã luôn có những mong ước vĩ đại. Tuy nhiên, nỗ lực đáng chú ý nhất trong việc kiến tạo tầm nhìn của kiến trúc vị lai thuộc về kiến trúc sư trẻ người Ý Antonio Sant’Elia, người đồng sáng tạo công trình “Tuyên ngôn của Kiến trúc Vị lai” (Manifesto of Futurist Architecture).

• Antonio Sant’Elia

Sant’Elia và đồng nghiệp là kiến trúc sư người Ý Mario Chiattone đã trình bày những bản phác thảo với tiêu đề “La Città Nuova” hay Thành Phố Mới, trong các sự kiện của triển lãm Nuove Tendenze tại Milan năm 1914. Những bản phác thảo này miêu tả tầm nhìn của kiến trúc vị lai trong con mắt của những kiến trúc sư theo đuổi trường phái này.

Những bản phác thảo của Sant’Elia cho thấy các siêu công trình, kiến trúc công nghiệp, và việc sử dụng triệt để các loại thép. Chúng phản ánh tinh thần của một kỉ nguyên của máy móc và thời kì tiền chiến tranh. Thêm vào đó, cần lưu ý rằng Phong trào Vị lai, bắt nguồn ở Ý, thuộc về chủ nghĩa phát xít, và chính bản thân Sant’Elia đã từng tình nguyện tham gia trong Thế chiến thứ nhất để rồi qua đời ở tuổi 28.

• Phong cách Art Deco

Trong khi đó, phong cách Arts Décoratifs, được biết đến rộng rãi với tên gọi Art Deco, đã nổi lên ở Pháp và lan rộng khắp thế giới. Cảm hứng của phong cách này bắt nguồn từ chính những phát triển công nghệ dẫn đến Chủ nghĩa vị lai của Ý, nhưng kết quả đạt được lại có chút khác biệt.

Art Deco, được coi là phong cách tương lai vào thời điểm đó, kết hợp các hình dạng hình học với màu sắc tươi sáng cùng với điểm nhấn là các chi tiết trang trí đến từ những nền văn minh cổ đại.

2. Hậu Thế chiến thứ hai: Chào mừng đến với Thời đại Không gian!

Sau thế chiến thứ hai, nhân loại chìm đắm trong sự ngờ vực, le lói hy vọng nhưng cũng không hoàn toàn dám chắc. Tuy nhiên, những khám phá và phát minh đã mang lại cho loài người hy vọng rằng một tương lai tốt đẹp hơn đang chờ đợi họ ở phía trước. Một trong những thành tựu đã thắp sáng lên hy vọng này chính là thám hiểm vũ trụ.

• Kiến trúc Googie

Nếu đã từng biết đến bộ phim truyền hình Gia đình Jetsons thì hẳn sẽ cảm thấy quen thuộc với phong cách kiến trúc này. Bộ phim được chiếu vào những năm đầu thập niên 60, sau khi kiến trúc Googie trở nên phổ biến ở thập niên 50. Đặc trưng của phong cách này nằm ở những hình thái cong và tròn, lấy cảm hứng từ hình dạng của đĩa bay và những sơ đồ nguyên tử.

Ô tô cũng bắt đầu trở nên phổ biến trong khoảng thời gian này. Việc xây dựng đường cao tốc ở thập niên 50 đã đóng góp rất nhiều trong việc cải cách hình ảnh đô thị, cùng với việc biến ô tô trở thành phương tiện giao thông tiện lợi nhất.

• Archigram

Sau thế chiến thứ hai, kiến trúc Vị lai trở thành kiến trúc Tân Vị lai, bao gồm vô số công trình của những kiến trúc sư hiện đại và đương đại nổi tiếng. Eero Saarinen, Oscar Niemeyer, Zaha Hadid, Santiago Calatrava, và Cesar Pelli mới chỉ là vài cái tên với những tác phẩm Tân Vị lai đáng chú ý. Tuy nhiên, nhóm kiến trúc sư đã đưa kiến trúc vị lai lên một tầm cao mới lại chính là Archigram, với trụ sở ở London.

Nhóm tiên phong này, được thành lập bởi Peter Cook, đã hoạt động rất tích cực vào thập niên 60 và đầu thập niên 70. Trong khoảng thời gian này, họ đã công bố hàng trăm phác thảo khái niệm và bản vẽ về những thành phố tương lai, đa số bao gồm các siêu cấu trúc, kiến trúc động và cơ giới hóa toàn diện.

3. Thiên niên kỷ mới: Cách Mạng Kỹ Thuật Số

Trong những năm sau thế chiến thứ hai, quy trình cơ giới hóa từng chút một chuyển dần thành số hóa. Chỉ sau đó, vào thập niên 80, ngành kiến trúc bắt đầu gặt hái thành quả của thời đại kỹ thuật số. Mô hình cũng như mô phỏng máy tính đã trở thành một phần thiết yếu của quá trình thiết kế.

• Kiến trúc tham số

Thiết kế tham số có thể đã tồn tại từ trước đó. Đa số tin rằng có những bằng chứng cho thấy công trình của Gaudi có sử dụng những thuật toán lấy cảm hứng từ thiên nhiên. Tuy nhiên, cơ chế thiết kế này đã một cú nhảy vọt vào thập niên 80, nhờ có những phát triển trong lĩnh vực phần mềm thiết kế máy tính. Công trình mang tính biểu tượng, phòng hòa nhạc Walt Disney của Frank Gehry, được xây dựng từ năm 1999 đến năm 2003, đã giới thiệu cho việc sử dụng phần mềm CATIA như một công cụ trong thiết kế tham số.

Rất nhiều ứng dụng phần mềm cho thiết kế tham số vẫn đang được phát triển bởi những lập trình viên và kiến trúc sư, với hy vọng quá trình thiết kế có thể trở nên thuận lợi và dễ điều chỉnh hơn theo phong cách từng cá nhân.

• Thiết kế bền vững và thân thiện với môi trường

Ở nửa sau của thế kỷ 20, các nhà khoa học đã bắt đầu để ý đến những ảnh hưởng tiêu cực của phát triển công nghệ và hoạt động của con người đến môi trường trong vài thế kỷ qua. Tuy nhiên, chỉ ở thế kỷ 21, nhận thức này mới có thể chuyển hóa thành hành động, và cụm từ “bền vững” mới trở nên thịnh hành.

Kiến trúc và thiết kế bền vững đã trở thành một nhu cầu cần thiết chứ không đơn thuần là một lựa chọn nữa. Do đó, các hệ thống đánh giá đã được phát triển để phân loại những tòa nhà dựa trên hiệu suất năng lượng và tác động môi trường. Thêm vào đó, những khái niệm như thiết kế “khu rừng thẳng đứng” (vertical forests), mái nhà xanh, vườn trên mái và tường xanh, giúp kết hợp cây xanh vào môi trường xây dựng, và càng ngày càng trở thành một xu hướng được ưa chuộng.

• Nhà chọc trời

Kể từ khi tòa nhà chọc trời đầu tiên trên thế giới được xây dựng vào thế kỷ 19 ở Chicago, với chiều cao 55 mét – 10 tầng, rất nhiều thứ đã thay đổi. Và giờ đây chúng ta đang dự kiến sẽ hoàn thành xây dựng một tòa tháp cao 1 km ở Jeddah, Saudia Arabia.

Những công nghệ mới trong lĩnh vực xây dựng, từ hệ thống kết cấu cho tới vật liệu xây dựng, đã khiến cho việc chống lại trọng lực càng ngày càng trở nên dễ dàng hơn. Thêm vào đó, những nhà khoa học và kỹ sư cũng đã tiến xa với việc nghiên cứu địa chấn và khí động học để bảo đảm sự ổn định của các tòa nhà cao tầng trong nhiều trường hợp khác nhau.

• Kiến trúc in 3D

Vào năm 1981, máy in 3D đầu tiên được tạo ra, và kể từ đó, việc in 3D đã phát triển với một tốc độ nhanh chóng. Công nghệ này đã trở nên hữu ích trong rất nhiều lĩnh vực, và khi đi đôi với phần mềm mô hình máy tính, chúng đã tạo ra một cuộc cách mạng trong thế giới thiết kế.

Đồ trang sức và nội thất in 3D đã không còn quá mới mẻ nữa. Trong những năm gần đây, đã có cả những tin tức về cây cầu in 3D hay ngôi nhà lắp ghép in 3D, cho thấy những hứa hẹn trong ngành kiến trúc tương lai.

• Công trình sử dụng gỗ

Gỗ và các cấu trúc bằng gỗ có thể đã tồn tại từ lâu, nhưng gỗ được sản xuất hàng loạt chỉ mới xuất hiện gần đây. Gỗ là một trong những vật liệu đã qua thử nghiệm rất nhiều để được sử dụng như vật liệu kết cấu hoặc ốp lớp ngoài. HDF, MDF, gỗ veneer và ván ép là những ví dụ về vật liệu gỗ thiết kế được sử dụng để trát lớp ngoài.

Tuy nhiên, thứ có thể được xem là một bước ngoặt thực sự mang tính cách mạng là gỗ nhiều lớp (CLT). Các đặc tính và độ bền đáng khen ngợi của CLT đã khiến các kiến trúc sư nghĩ đến việc xây dựng các tòa nhà chọc trời bằng gỗ. Vì vậy, giấc mơ về một tòa nhà chọc trời hoàn toàn bền vững có thể không còn quá xa tầm với.

Tất cả những xu hướng này, dù vẫn đang ở trong giai đoạn phát triển, rất có thể sẽ định hình tương lai của chúng ta. Thêm vào đó, còn có rất nhiều đổi mới mà hiện tại chưa được áp dụng vào kiến trúc, nhưng cũng mang trong mình tiềm năng để cách mạng hóa lĩnh vực này, và điều này có thể đến sớm hơn chúng ta nghĩ. Còn điều gì có thể định hình kiến trúc tương lai cũng như thế giới của chúng ta? Độc giả hãy cùng chia sẻ suy nghĩ của mình với chúng tôi!

Theo Tạp chí kiến trúc / Dịch từ Arch20