Nếu bạn hỏi đâu là điểm đặc sắc khiến Phùng Ân chọn sơn mài làm khay son thếp vàng thì câu trả lời của chúng mình là sự “sâu lắng” đa tầng đa lớp được tỉ mỉ hình thành.

Mỗi tác phẩm sơn mài dù lớn hay nhỏ đều phải trải qua hơn 20 công đoạn thủ công kéo dài tối thiểu trong 30 ngày. Sau khi cốt gỗ được chọn và làm mộc, thông thường một lớp sơn mài sẽ được phủ lên, thấm sâu vào từng thớ gỗ để tạo độ cứng cho mộc đồng thời chống mối mọt. Tiếp đó, từng lớp sơn mài lần lượt được phủ lên cốt vóc mịn để tạo độ dày cần thiết. Tuy nhiên, người thợ sơn mài phải đợi từng lớp sơn khô tự nhiên rồi mới tiến hành mài nước. Quá trình này sẽ được lặp đi lặp lại nhiều lần: mài rồi lại sơn, sơn rồi lại mài,… Số lớp có thể tới 15 lớp sơn mài hoặc hơn) để bề mặt đạt độ mịn màng, óng ả.

Khay son đã có thì không thể thiếu “thếp vàng”. Đây là kỹ thuật trang trí với chất liệu ánh kim từ lá quỳ vàng, quỳ bạc (loại lá đặc biệt được dát vàng trên nền giấy dó được quét lên một loại mực làm từ nhựa thông, mùn cưa, hồ và keo da trâu). Cụ thể, sau khi tấm vóc đã được hoàn thành, khác với vẽ tranh là dùng màu trực tiếp lên nền, các nghệ sĩ chế tác tại THEN. sẽ gắn và dán từng lớp vàng lá lên khay để tạo nhấn điểm. Dùng sơn ta làm keo dính, các lớp vàng lá mỏng tệp vào viền khắc gỗ trên mặt khay tạo nên hiệu ứng ánh kim rực rỡ, hút mắt người nhìn.

Sau cùng, những người chế tác mới dậm vàng (hay lau vàng) một cách tỉ mỉ để sản phẩm không bị rạn và mất đi độ bóng. Đây là kỹ thuật đòi hỏi độ khó cao bởi một khi bị tách lớp khỏi giấy quỳ sẽ không thể dùng lại. Vậy nên, nhiệm vụ của người chế tác khi ấy là phải cầm lá quỳ thật khéo sao cho lá vàng dính vào giấy, rồi dán lên sản phẩm nhưng không được dính tay.

Có thể nói, sơn son thếp vàng là nét văn hóa gắn liền với văn minh lúa nước của Việt Nam bởi tuy sáng mà không chói, trong sắc trầm nơi cốt sơn son lại ánh lên ánh vàng kim quyền quý tựa như sắc thái âm dương hòa hợp. Qua đó, biểu đạt mong cầu về cuộc sống ấm êm, no đủ mà vẫn rất gần gũi, gắn bó mật thiết với đời sống thường nhật của người Việt bao đời nay. Bộ ba khay Điểu Vân, Vương Hoa và Trúc Tường đã được tạo ra trong sự kì công như thế.

Nguồn Phùng Ân Heritage